Εισήγηση στην συζήτηση της Αριστερής Παρέμβασης με θέμα: «Οπτικές γύρω από την ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ-Αναγκαία προσέγγιση και απάντηση στην εποχή της κρίσης»
ΓΙΑΤΙ είναι ΕΠΙΚΑΙΡΟ το θέμα της ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ Αλληλεγγύης;
Παράλληλα, αυξάνονται ολοένα οι δράσεις δικτύων κοινωνικής αλληλεγγύης, ανταλλαγής εργασίας και προϊόντων, τράπεζες χρόνου και αλληλεγγύης, αλληλέγγυο εμπόριο κλπ, που προβάλλουν την αλληλεγγύη ως νέο τρόπο ζωής και σκέψης. Πολλές φορές όμως, έχουν δυσδιάκριτα όρια μεταξύ κινηματικών δράσεων, εθελοντισμού, χορηγιών, Μ.Κ.Ο., πολιτικών της τοπικής και κεντρικής εξουσίας. Είναι επίκαιρο λοιπόν το θέμα της κοινωνικής αλληλεγγύης μόνο και μόνο, επειδή ασχολούνται όλοι με αυτό;
Κι έτσι άραγε πρέπει να κάνουμε κι εμείς ακολουθώντας τους; Όχι. Ασχολούνται όλοι με αυτό, ακριβώς επειδή είναι επίκαιρο οικονομικά, πολιτικά, κοινωνικά, ιδεολογικά. Το αναδεικνύει η μεγάλη οικονομική κρίση, οι βίαιες αλλαγές που έχουν σαν αποτέλεσμα μεγάλες μερίδες των καταπιεζόμενων τάξεων να εξαθλιώνονται και να πετιούνται βάρβαρα στα όρια της ανθρώπινης επιβίωσης και αξιοπρέπειας.
Αυτό δημιουργεί μια νέα κατάσταση την οποία εμείς πρέπει να συζητήσουμε, να αναλύσουμε, να πάρουμε θέση, να δράσουμε. Γιατί πίσω από το θέμα της κοινωνικής αλληλεγγύης, κρύβεται το θεμελιώδες πρόβλημα της ανάγκης αλλαγής της κοινωνίας. Γιατί μιλάμε σήμερα για κοινωνική αλληλεγγύη; Γιατί, έχουμε ως δεδομένη την ανισότητα, έχουμε ως δεδομένη την ελεύθερη αγορά που πετάει στο δρόμο εκατομμύρια ανθρώπους που τους θεωρεί άχρηστους.
Η κοινωνική αλληλεγγύη σχετίζεται άμεσα με τα ζητήματα του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, των σχέσεων παραγωγής, του άνισου τρόπου κατανομής του πλούτου, της ολοένα αυξανόμενης περιθωριοποίησης μεγάλου μέρους της κοινωνίας. Σχετίζεται με το ζήτημα της εργασίας, της ουσίας της, του σκοπού της, με το αυτονόητο δικαίωμα της επιβίωσης. Επίσης με τα θέματα των μέχρι τώρα κατακτήσεων στα θέματα των κοινωνικών δικαιωμάτων, του "κράτους πρόνοιας" κλπ.
Τέλος η κοινωνική αλληλεγγύη, είναι το βασικό θέμα/αίτημα που αγγίζει τις μεγάλες αυτές μερίδες ανθρώπων που περιθωριοποιούνται (αλλά όχι μόνο αυτές), και πρέπει να σταθούμε στην κοινωνική-ταξική τους σύνθεση: πχ. εκτός από μερίδες της κλασικής παλιάς εργατικής τάξης και μικρομεσαίων, ένα αυξανόμενο κομμάτι είναι νέοι (και θα είναι κυρίως αυτοί, αν συνεχίσουμε έτσι τα επόμενα χρόνια) που ποτέ δεν δούλεψαν ή δεν δούλεψαν <κανονικά>, ωστόσο στην πλειοψηφία τους είναι μορφωμένοι, άρα γνωρίζουν πχ τις δυνατότητες των παραγωγικών δυνάμεων, ξέρουν πόσος είναι ο πλούτος που θα μπορούσαν να έχουν αλλά τους τον κλέβουν.
Η διαφορά με άλλες εποχές είναι ότι αυτοί δεν είναι κάποιο λούμπεν προλεταριάτο. Αυτοί, δεν θέλουν να περιθωριοποιηθούν και ναι ίσως δεν δέχονται να εκπροσωπηθούν από τους πουλημένους εκπροσώπους της εργατικής τάξης των πατεράδων τους. (θέματα για περαιτέρω μελέτη και συζήτηση, σε σχέση και με το τι εκφράστηκε στο κίνημα των πλατειών).
Πώς εννοούν την κοινωνική αλληλεγγύη οι εκπρόσωποι της εξουσίας; Πολιτική ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΥΠΟΚΡΙΣΙΑΣ
Την ίδια ώρα που πάνω στο τραπέζι του επίσημου γεύματος, η τοπική μαζί με την κεντρική εξουσία χορεύουν το χορό των δισεκατομμυρίων της "αλληλεγγύης" στις τράπεζες, τις μεγάλες επιχειρήσεις και τους ευρωπαίους εταίρους, πετάνε κάτω από το τραπέζι τα ψίχουλα της λεγόμενης κοινωνικής αλληλεγγύης στους λιγοστούς "τυχερούς", τους πιο εξαθλιωμένους, που οι ίδιοι πέταξαν στα όρια της ανθρώπινης επιβίωσης και αξιοπρέπειας.
Έτσι κι ο Δήμαρχος Βύρωνα, τις ίδιες μέρες που παίρνει την απόφαση στο Δ.Σ. να προχωρήσει την πρόταση για τη χρυσή τσιμεντένια "πράσινη" διαδρομή των 48 εκ. Ευρώ στο Βύρωνα (τη μεγαλύτερη και ακριβότερη στην Ευρώπη), ταυτόχρονα αποφασίζει να οργανώσει τη χορήγηση π.χ. ενός (!!) γεύματος (κόστος περίπου 5 Ευρώ) τη βδομάδα συν ένα τις γιορτές (!!) σε κάποιους (πόσους;) άπορους Βυρωνιώτες μέσα από το πρόγραμμα ΑΓΚΑΛΙΑΖΩ. Στο αντίστοιχο πρόγραμμα ΣΤΗΡΙΖΩ που ίσχυε ως τώρα, ο ίδιος δήλωσε ότι επωφελήθηκαν 378 οικογένειες, από τις χιλιάδες του Βύρωνα.
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑΣ ή μήπως ΠΟΛΙΤΙΚΗ "ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ" ΥΠΟΚΡΙΣΙΑΣ;
Μάλλον το δεύτερο, αν πάρουμε υπόψη και το πρόσφατα ψηφισμένο (9-11-2011) Επιχειρησιακό Πρόγραμμα του Δήμου όπου αναφέρεται ως μέτρο για την τοπική επιχειρηματικότητα η «ενημέρωση, πληροφόρηση κι ευαισθητοποίηση του επιχειρηματικού κόσμου για τις νέες ευέλικτες μορφές εργασίας και τις αρχές της κοινωνικής εταιρικής ευθύνης».
Δηλαδή από τη μια προωθεί με ζήλο τους μερικά απασχολούμενους, βοηθά στη διεύρυνση των παροπλισμένων εργαζόμενων και την αύξηση των ανέργων, η οποία οδηγεί ευθέως στην απότομη μείωση έως μηδενισμό των αποδοχών τους (με συνεργασία σε εθνικό και διεθνές επίπεδο όπως λέει επίσης στο Επ. Πρόγραμμα). Ενώ από την άλλη, δημιουργεί κοινωνικό παντοπωλείο και φαρμακείο όπου κάποιοι ελάχιστοι από τους δεκάδες χιλιάδες που πλήττονται, θα παίρνουν δωρεάν μακαρόνια, κονσέρβες, πάνες, παυσίπονα, αντιβιοτικά και αποσυμφορητικά…
Και μάλιστα με τη χορηγία των εταιριών μέσω της κοινωνικής εταιρικής ευθύνης, όπως επίσης αναφέρεται στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα.
ΓΙΑΤΙ προωθούνται δράσεις "κοινωνικής αλληλεγγύης" από την κεντρική και τοπική εξουσία;
Και βέβαια όταν οι εκπρόσωποι της εξουσίας λένε ότι πρέπει να διασφαλίσουν την κοινωνική συνοχή, εννοούν "ησυχία, τάξη και ασφάλεια" για να συνεχίσουν ανενόχλητοι οι λίγοι να ζουν όπως ζούσαν, ελαχιστοποιώντας τις πιθανότητες κοινωνικών εκρήξεων κι εξεγέρσεων από τους απελπισμένους και πεινασμένους που θα γυρνάνε στους δρόμους και του Βύρωνα για ένα κομμάτι ψωμί. Αυτά για τη μετάφραση.
Ας το δούμε και γενικότερα. Αφού για την επιβίωση των μεγάλων οικονομικών συμφερόντων που έχουν την εξουσία είναι στρατηγικής σημασίας η επιλογή της απότομης κατάργησης του κράτους πρόνοιας και των μέχρι σήμερα δεδομένων κοινωνικών παροχών, δεν μπορεί παρά αυτό να συνοδεύεται από "έκτακτα"-μη συνηθισμένα μέτρα (σε όλα τα επίπεδα) που θα αντιμετωπίζουν μερικές πολύ οξυμένες ή και δυνάμει επικίνδυνες πλευρές των συνεπειών της βάρβαρης πολιτικής τους.
Σε αυτά τα πλαίσια εντάσσονται και τα ψίχουλα της λεγόμενης κοινωνικής αλληλεγγύης και τα οποία αποσκοπούν εκτός των άλλων και στο να μην είναι κυριολεκτικά ορατά μες τους δρόμους τα συνεχώς αυξανόμενα θύματα του κοινωνικού πολέμου τους, να αμβλύνονται φαινομενικά οι αντιθέσεις, να παρουσιάζονται οι βάρβαροι ως κοινωνικά ευαίσθητοι σωτήρες και να εθίζονται οι στρατιές των απελπισμένων στην παθητική αναμονή του σωτήριου συσσιτίου.
Εξάλλου η υποκριτική πολιτική της κοινωνικής αλληλεγγύης με ψίχουλα σε αυτούς που πρώτα τους εξαθλιώσαμε, είναι για το κράτος και τις μεγάλες επιχειρήσεις μια πολύ πιο συμφέρουσα οικονομικά-φτηνή λύση απ' ότι το μέχρι σήμερα γνωστό κράτος πρόνοιας. Επίσης, η προβολή ενός ευαίσθητου κοινωνικά προφίλ ταυτόχρονα, εξασφαλίζει την πολιτική επιβίωση αυτών που είναι τελικά συνυπεύθυνοι για τη σημερινή βαρβαρότητα.
Κάτω από ποιους ΟΡΟΥΣ και με τι μορφές- τρόπους οργανώνονται από το Δήμο οι δράσεις κοινωνικής αλληλεγγύης;
Στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα του Δήμου περιγράφονται αρκετά ξεκάθαρα οι γενικές κατευθύνσεις:
-Συνεργασία του Δήμου με ιδιωτικές επιχειρήσεις και Μ.Κ.Ο. για την από κοινού παροχή υπηρεσιών ή υλοποίηση δράσεων.
- Δημιουργία κοινωνικού παντοπωλείου, κοινωνικού φαρμακείου και αγοράς με την υποστήριξη χορηγών.
- Λειτουργία προγράμματος σίτισης με τη συνδρομή εθελοντών.
Με άλλα λόγια, οι ιδιωτικές επιχειρήσεις θα χορηγούν (ή θα "προσφέρουν" σε χαμηλές τιμές) τα είδη του παντοπωλείου, του φαρμακείου, της αγοράς και των συσσιτίων με αντάλλαγμα τη τζάμπα διαφήμισή τους, τις "προνομιακές σχέσεις" με το Δήμο για τις μετέπειτα δουλειές κλπ, ενώ είναι ένα ερώτημα πώς εξασφαλίζεται η ποιότητα ή έστω η καταλληλότητα των χορηγούμενων ειδών.
Οι Μ.Κ.Ο. θα εξασφαλίζουν τη χρηματοδότηση, η οποία θα κατευθύνεται με αδιαφανείς διαδικασίες και θα διασκορπίζεται ως γνωστό σε διάφορους συνεργάτες, συμβούλους, μεσάζοντες κι επαΐοντες. Οι Μ.Κ.Ο. επίσης θα προσλαμβάνουν (χωρίς κανένα από τα μέχρι σήμερα γνωστά κριτήρια) τους απασχολήσιμους ή αλλιώς "ωφελούμενους", που για ένα κομμάτι ψωμί και για ένα φεγγάρι θα θεωρούνται εργαζόμενοι στον τομέα της κοινωνικής αλληλεγγύης και που το επόμενο πρωΐ μπορεί να βρίσκονται στη θέση αυτού που βοηθούσαν. Τέλος, στη λειτουργία των προγραμμάτων θα βοηθούν άμισθοι εθελοντές, που χωρίς να ρωτηθούν θα γίνουν οι τζάμπα διαφημιστές των χορηγών.
Ουσιαστικά, η όλη ευθύνη της κοινωνικής πολιτικής μετατίθεται στις ιδιωτικές εταιρείες και τις Μ.Κ.Ο. πράγμα που δεν αφήνει πλέον κανένα περιθώριο δημοκρατικής συμμετοχής -ούτε καν επιρροής- στη λήψη των αποφάσεων, όχι μόνο σε επίπεδο "εκπροσώπων" αλλά ούτε καν σε επίπεδο υπαλλήλων των φορέων του Δήμου. Οι δράσεις αυτές της τοπικής και κεντρικής εξουσίας, δεν είναι ουσιαστική κοινωνική αλληλεγγύη και δεν θα έπρεπε να λέγονται έτσι. Μπορεί ο θύτης να είναι αλληλέγγυος με το θύμα; Οι δράσεις αυτές είναι χορηγίες και ιδιωτικές προσφορές φιλανθρωπικού χαρακτήρα, μέχρι και σκέτη ελεημοσύνη.
Μια υπαρκτή κοινωνική ανάγκη της άμεσης αλληλεγγύης σε αυτούς που πλήττονται πιο πολύ απ' όλους, τελικά το ίδιο το δικαίωμα στη ζωή, αντιμετωπίζονται σαν άλλος ένας τομέας επιχειρηματικής δράσης, σαν άλλη μια δυνατότητα για εισροή χρηματοδότησης (μέσω Μ.Κ.Ο.), σαν άλλη μια ευκαιρία για σύμπραξη του Δήμου με ιδιωτικές επιχειρήσεις, με βάση τα κριτήρια της αγοράς.
Για ποια πράγματα θέλουν να μας πείσουν;
1. Θέλουν να μας πείσουν ότι: η επιβίωση, η σίτιση, η ύπαρξη ενός αυξανόμενου μέρους της κοινωνίας, εξαρτιέται κατ' αρχήν από την καλή θέληση των εταιριών, από τις χορηγίες τους, από τις δυνατότητες χρηματοδότησης των Μ.Κ.Ο. Το δικαίωμα στην ίδια τη ζωή, δεν είναι κάτι δεδομένο που το δικαιούνται όλοι σε αυτό τον κόσμο.
Άρα, έγκειται σε μας μέσω μιας καλής διαπραγμάτευσης με τις ιδιωτικές επιχειρήσεις, να πετύχουμε μια χορηγία ή μια διοργάνωση εθελοντικής δράσης, όπως ακριβώς αντικείμενο προσωπικής διαπραγμάτευσης γίνεται πλέον και το δικαίωμα σε ένα καλό μισθό ή στην ίδια τη δουλειά. Επειδή είναι "καλή" η εταιρεία, θα μας δώσει δουλειά, θα μας δώσει καλό μισθό, επειδή είναι καλή η εταιρεία θα χορηγήσει συσσίτια στους πολύ πεινασμένους. Όποιος τα έχει καλά με την εταιρεία=σωτήρα ίσως και να επιβιώσει, ίσως να "τσιμπήσει" και κάτι παραπάνω.
2. Θέλουν να μας πείσουν επίσης, ότι η αλληλεγγύη στις πιο αδύναμες κοινωνικές ομάδες, εκτός από την καλή θέληση των εταιριών, εξαρτάται και από την άμισθη χριστιανικά εννοούμενη προσφορά του κάθε εθελοντή. Χωρίς να έχει προηγηθεί η συμμετοχή του με οποιονδήποτε τρόπο στις διαδικασίες λήψης των αποφάσεων, χωρίς να έχει γνώση ουσιαστική για το τι κάνει, πώς, πού, γιατί, αν αυτό είναι χρήσιμο και αποτελεσματικό ή κάτι άλλο θα ήταν.
Η εταιρεία αποφασίζει για όλα κι αυτός απλά ακολουθεί τις οδηγίες της βοηθώντας τη διαφήμισή της, εξυπηρετώντας τους άμεσους και έμμεσους στόχους της. Αυτό δεν είναι εθελοντική κοινωνική προσφορά αλλά μάλλον εθελοντική καπιταλιστική εκμετάλλευση. Εδώ πλέον, μπορούμε να θέσουμε βασικά ερωτήματα όπως:
- ΠΩΣ πρέπει να απαντήσουμε σε όλα τα παραπάνω;
- Ποιά είναι η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ κοινωνική αλληλεγγύη;
- Υπάρχουν ΠΕΡΙΘΩΡΙΑ να αποσπάσουμε κάτι θετικό από το Κράτος, Δήμο κλπ;
- Ποια είναι η ΔΙΚΗ ΜΑΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ απέναντι στο αυξανόμενο κομμάτι του κόσμου που εξαθλιώνεται και περιθωριοποιείται;
- Πώς αντιμετωπίζουμε τη διάθεση του κόσμου για ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΕΣ δράσεις κοινωνικής αλληλεγγύης;
- Τι λέμε για τα διάφορα κέντρα/οργανώσεις κλπ, κινηματικής φύσης, αλληλεγγύης, αλληλέγγυου εμπορίου, ανταλλαγής εργασίας, χρόνου, προϊόντων κλπ;
Επιγραμματικά οι έννοιες:
αλληλεγγύη, αγωνιστική αλληλεγγύη, κοινωνική αλληλεγγύη
αλληλεγγύη, αγωνιστική αλληλεγγύη, κοινωνική αλληλεγγύη
Αλληλεγγύη=συμπαράσταση-βοήθεια μεταξύ ανθρώπων με κοινά προβλήματα και συμφέροντα. Διάφορες μορφές αλληλεγγύης (πιο απλοϊκές ή/και πιο σύνθετες):
- Οικογενειακή, αδελφική, κλπ.
- Ταξική αλληλεγγύη, (εργατική αλληλεγγύη, αλλά και εργοδοτική αλληλεγγύη)
- Αλληλεγγύη σε αγωνιζόμενους
- Αλληλεγγύη σε διωκόμενους για κοινωνικοπολιτική δράση κλπ.
- Αλληλεγγύη σε ένα έθνος που καταπιέζεται,
- Κοινωνική αλληλεγγύη=πιο ευρεία έννοια (ολοκληρωμένη κοινωνική αλληλεγγύη σημαίνει κομμουνιστική κοινωνία).
Η συζήτηση για τη συγκεκριμένη μορφή αλληλεγγύης -κοινωνική- που είναι επίκαιρη σήμερα (σε σχέση με άλλες εποχές), σε οδηγεί στην ανάγκη ανατροπής των πλαισίων του καπιταλισμού, για την ουσιαστική εφαρμογή της.
Αγωνιστική αλληλεγγύη-κοινωνική αλληλεγγύη: Δύο διαφορετικές έννοιες που ωστόσο εμπεριέχει η μία την άλλη. Η αλληλεγγύη σε αγώνες, είναι μια παράμετρος –αυτονόητη- του ίδιου του αγώνα (κάθε μορφής και επιμέρους ή ευρύτερου περιεχομένου) καθοριστική τις πιο πολλές για την τελική έκβαση του και άρα πολύ σημαντική. Επίσης πολύ σημαντική για την διαμόρφωση/ανάπτυξη της συνείδησης των αλληλέγγυων, την μεταφορά εμπειρίας κλπ. Η κοινωνική αλληλεγγύη βλέποντάς την σήμερα ως καθολική κοινωνική ανάγκη, θέλουμε να αποτελέσει και "κοινωνική ευθύνη".
Θέλουμε η ίδια η κοινωνία, οι καταπιεζόμενες τάξεις που πλήττονται, να βρει τις μορφές με τις οποίες θα εφαρμόζει συγκεκριμένες δράσεις κοινωνικής αλληλεγγύης, θα τις μετατρέπει μέσα από το μαζικό κίνημα σε αγωνιστικές δράσεις διεκδίκησης παν-κοινωνικών μέτρων και πολιτικών κοινωνικής αλληλεγγύης και ταυτόχρονα θα παλεύει για μια νέα κοινωνία με ουσιαστική αλληλεγγύη.
Η πραγματική κοινωνική αλληλεγγύη
Η πραγματική κοινωνική αλληλεγγύη είναι μια σειρά από πράξεις που γίνονται από την ίδια την κοινωνία για την κοινωνία. Από αυτούς που πλήττονται και έχουν πρόβλημα προς αυτούς που πλήττονται περισσότερο κι έχουν μεγαλύτερο πρόβλημα. Το περιεχόμενο αυτών των δράσεων που είναι πολύ σημαντικό, πρέπει να αποφασίζεται δημοκρατικά. Δεν μπορεί να αφήνεται αυτό στα χέρια μιας Μ.Κ.Ο. ή οποιασδήποτε εταιρείας.
Μια από τις μορφές της κοινωνικής αλληλεγγύης σήμερα, είναι οι παροχές και η εθελοντική προσφορά. Με τέτοιο τρόπο όμως, όπου όλοι εμείς συλλογικά και δημοκρατικά αποφασίζουμε τι μορφή θα έχει η κοινωνική αλληλεγγύη, με ποια κριτήρια κλπ. Με τέτοιο τρόπο, που να ξέρουμε ότι η κοινωνική προσφορά είναι υπέρ του κοινωνικού συνόλου και θα εξυπηρετεί τους στόχους και μόνο αυτούς που εμείς, το κοινωνικό σύνολο, θέσαμε.
Μια ακόμα μορφή είναι η ηθική και έμπρακτη συμπαράσταση στον δίκαιο αγώνα που δίνουν μερίδες των εργαζόμενων που πλήττονται (π.χ. εργαζόμενοι Χαλυβουργίας).
Μια άλλη μορφή είναι ο συλλογικός αγώνας για να μην καταργηθούν μια σειρά από δομές του "κράτους πρόνοιας" που υπήρχαν ως τώρα και έπαιζαν ως ένα βαθμό κοινωνικό ρόλο, να δημιουργηθούν νέες, αλλά και να τεθούν κάτω από το δημοκρατικό έλεγχο της κοινωνίας. Για παράδειγμα σε αρκετά μέρη της επαρχίας η σίτιση όλων των μαθητών που κατεβαίνουν καθημερινά στην πόλη, γίνονταν από τις λέσχες του Εθνικού Ιδρύματος Νεότητας που τώρα καταργείται. Στο Βύρωνα μπορούμε να δεχθούμε το κλείσιμο του Κέντρου Υγείας, και την αντιμετώπιση των συνεπειών με τα δωρεάν ντεπόν κι ασπιρίνες που θα δίνονται μέσα από το πρόγραμμα "Αγκαλιάζω" σε 300 οικογένειες;
Η ίδια η συλλογική κοινωνικοπολιτική δράση που φτάνει μέχρι την ανάγκη για αλλαγή όλης της κοινωνίας είναι μια ανώτερη μορφή κοινωνικής αλληλεγγύης που δέχεται ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι και έχουν εξίσου δικαίωμα όχι απλά στην επιβίωση (πράγμα αυτονόητο) αλλά και σε όλες τις πτυχές που μπορεί να προσφέρει σήμερα η ζωή, προσφέροντας ο καθένας ότι μπορεί μέσα από την ελεύθερη δημιουργική κοινωνική εργασία.
Ναι, πρέπει να αγκαλιάσουμε σήμερα την ανάγκη του ανθρώπου για ελεύθερη κοινωνική προσφορά για κοινωνική αλληλεγγύη και να αναζητήσουμε τις μορφές εκείνες οργάνωσης της κοινωνίας έτσι ώστε αυτή η προσφορά να ωφελεί άμεσα και μακροπρόθεσμα την ίδια την κοινωνία κι όχι τους σκοπούς που η τοπική και κεντρική εξουσία θέτουν.
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ
ΕΑΜ-πείνα, αλληλεγγύη στους φυλακισμένους/εξόριστους κλπ. Βασικό συμπέρασμα: η ανάγκη να αντιμετωπιστεί το συγκεκριμένο πρόβλημα από το ίδιο το μαζικό κίνημα με συγκεκριμένες χειροπιαστές δράσεις που είχαν άμεσα αποτελέσματα.
Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΜΑΣ
Η κοινωνική αλληλεγγύη σήμερα είναι κοινωνική ανάγκη και "κοινωνική ευθύνη". Άρα ζητούμενο είναι να βρούμε με ποιο τρόπο, με ποιές συλλογικές, ανεξάρτητες, δημοκρατικές μορφές το κίνημα θα επιβάλλει στην πράξη πολιτικές ουσιαστικής κοινωνικής αλληλεγγύης. Έχοντας ταυτόχρονα σαν στόχο μια άλλη κοινωνία με ουσιαστική αλληλεγγύη.
Αν μείνουμε μόνο σε πράξεις αλληλεγγύης σε κάποιους αυτό θα σημαίνει ίσως ότι όλοι οι άλλοι ή κι εμείς δεν έχουμε πρόβλημα; Έχουμε λύσει το πρόβλημά μας π.χ. αν έχουμε δουλειά; Μήπως έτσι συσκοτίζουμε τις πραγματικές αιτίες αλλά και δυνατότητες λύσης των κοινωνικών προβλημάτων;
Αν πάλι μείνουμε μόνο σε διεκδικητικούς στόχους για μέτρα και πολιτικές κοινωνικής αλληλεγγύης, είναι σα να παραδεχόμαστε ότι θα υπάρχει η ανισότητα, η φτώχεια, η εκμετάλλευση, η ανεργία, η περιθωριοποίηση. Εμείς όμως θέλουμε να αλλάξουμε την κοινωνία. Θέλουμε μια κοινωνία που θα θεωρεί αυτονόητο το δικαίωμα στην επιβίωση για τον καθένα και από κει και πέρα θα οργανώνει την ελεύθερη δημιουργική κοινωνική εργασία του καθένα για το κοινό όφελος. Εδώ μπαίνουν διάφορα ερωτήματα (και θέματα για συζήτηση) όπως:
- Μπορούμε να αποσπάσουμε σήμερα θετικά μέτρα κοινωνικού χαρακτήρα από το Δήμο, το κράτος κλπ;
- ΜΠΟΡΕΙ σήμερα μια άλλη κυβέρνηση με πολιτική πχ αντικαπιταλιστική, να αυξήσει τις θέσεις εργασίας, να μειώσει την περιθωριοποίηση και ΠΩΣ; Η μήπως όχι κι αυτό είναι μόνο μύθος;
- Η λύση θα δοθεί μόνο μετά την επανάσταση; Άρα να το αφήσουμε αυτό και ν' ασχοληθούμε με το κύριο;
- Είναι τόσο εκρηκτικό το πρόβλημα κι άρα πρέπει να οργανώνουμε άμεσες δράσεις καθημερινής αλληλεγγύης, γιατί η επανάσταση αργεί;
- Είναι θέμα αποτελεσματικότητας, με την έννοια να βρούμε ποιό από όλα αυτά είναι πιο αποτελεσματικό; ΌΧΙ (λάθος ερώτηση).
Κανένα από αυτά από μόνο του δεν είναι αποτελεσματικό. Πρέπει όλες αυτές τις πλευρές να τις βλέπουμε συνδυασμένα στη δράση μας. Ναι, το πρόβλημα θα γίνει εκρηκτικό, ναι θα γίνει ακόμα πιο επίκαιρο. Ναι, πρέπει να προτείνουμε, να βοηθούμε μέσα στο μαζικό κίνημα έτσι που το ίδιο να βρίσκει μορφές να οργανώνει άμεσες δράσεις κοινωνικής αλληλεγγύης. Ναι, μπορεί ένα ισχυρό μαζικό κίνημα να δημιουργήσει ρήγματα στις βάρβαρες πολιτικές τους και να κερδίσει επιμέρους στόχους, αρκεί οι ίδιοι οι καταπιεζόμενοι που πλήττονται να γίνουν οι πρωταγωνιστές και να διεκδικήσουν όχι μόνο τα ψίχουλα που τους πετάνε κάτω από το τραπέζι, αλλά όλο το τραπέζι με το πλήρες γεύμα.
ΓΙΑ ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΥ
Ο εθελοντισμός σαν τρόπος κοινωνικής δράσης, υπάρχει από παλιά. Σε μικρές κλειστές κοινωνίες ακόμη και σήμερα, συναντάμε μορφές εθελοντικής κοινωνικής προσφοράς και αλληλεγγύης , ανταλλαγής εργασίας, προϊόντων κλπ. Στις μεγαλουπόλεις υπήρχε κυρίως, ως ένα πολύ καλό παιδαγωγικό μέσο για την κοινωνική ευαισθητοποίηση συνήθως των μικρών μαθητών.
Σήμερα, οι πατροναρισμένες εθελοντικές δράσεις κοινωνικής αλληλεγγύης που οργανώνονται από ιδιωτικές εταιρείες (ή από Δήμους κλπ, με χορηγία εταιριών) σαν κύριους στόχους τους έχουν αυτά που αναλύσαμε πιο πάνω. Στην ουσία αποσκοπούν στο να αντικαταστήσουν με πολύ χειρότερους όρους, μια κοινωνική λειτουργία που μέχρι τώρα είχε το κράτος, τελικά τα ίδια τα κεκτημένα εδώ και χρόνια κοινωνικά δικαιώματα.
Το κυρίως ζήτημα όμως είναι ότι σήμερα έχουμε να κάνουμε με ένα διαστρεβλωμένο τρόπο εθελοντικής προσφοράς. Στην ουσία ο εθελοντής δεν είναι παρά ένας απλός (και μάλιστα άμισθος) υπάλληλος των εταιριών, που τον εκμεταλλεύονται για να πετύχουν τα δικά τους άμεσα κι έμμεσα κέρδη, ενώ ένα απειροελάχιστο μόνο μέρος της εργασίας του πραγματοποιείται προς όφελος του κοινωνικού συνόλου (κι αυτό ίσως ναι, ίσως και όχι). Κι ας έχει αυτός την ψευδαίσθηση για το αντίθετο.
Ναι, πρέπει να είμαστε υπέρ της εθελοντικής προσφοράς, όταν εμείς όλοι αποφασίζουμε συλλογικά και δημοκρατικά, τα κριτήρια της εθελοντικής προσφοράς, όταν δηλαδή η εθελοντική προσφορά ξέρουμε ότι θα είναι πράγματι υπέρ του κοινωνικού συνόλου και θα εξυπηρετεί τους στόχους που εμείς θέσαμε. Εξάλλου γι΄ αυτό είναι "δημοφιλής" ο εθελοντισμός σε πολύ κόσμο σήμερα, γιατί μέσα απ΄αυτόν εκφράζεται, στρεβλά βέβαια, η ανάγκη του ανθρώπου για ελεύθερη δημιουργική κοινωνική εργασία.
Επίσης, ο εθελοντισμός σήμερα έτσι όπως αξιοποιείται από κάποιους, δρα ως υποκατάστατο της ανάγκης για συλλογική κοινωνικοπολιτική δράση για τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων μας και για μια άλλη κοινωνία. Ζητούμενο είναι πως εμείς θα αξιοποιήσουμε την ανάγκη του κόσμου για εθελοντική προσφορά και θα την συνδέσουμε με την γενικότερη συλλογική δράση.
Τι δείχνει επίσης η ανάγκη του ανθρώπου για δράσεις κοινωνικής αλληλεγγύης; Δείχνει ότι αναζητά λύση στο κοινωνικό πρόβλημα
Ξεκινώντας από την ατομική αλληλεγγύη αλλά και ξεπερνώντας την μέσα από συλλογικές δράσεις αγωνιστικής αλληλεγγύης, μπορεί να φτάνει στην ουσία του προβλήματος: Στη σημερινή εκμεταλλευτική ταξική κοινωνία δεν μπορεί να υπάρχει πραγματική αλληλεγγύη. Θέλουμε μια άλλη κοινωνία, όπου η επιβίωση του κάθε ανθρώπου δεν θα εξαρτιέται από το είδος της δουλειάς του, από την ικανότητά του να ελίσσεται, από την τύχη να έχει ή να μην έχει δουλειά, από την ιδιοκτησία κλπ.
Για τα διάφορα δίκτυα αλληλεγγύης
Εδώ και αρκετό καιρό πληθαίνουν συνεχώς οι δράσεις δικτύων κοινωνικής αλληλεγγύης. Άλλες είναι πιο εξειδικευμένης μορφής όπως ανταλλαγής εργασίας και προϊόντων, τράπεζες χρόνου και αλληλεγγύης, αλληλέγγυο εμπόριο κλπ και άλλες εντάσσονται στα πλαίσια πιο γενικά σχηματοποιημένων ομάδων (όπως και το δίκτυο στο Βύρωνα). Οι ομάδες αυτές, είναι κυρίως κινηματικής φύσης και προβάλλουν την αλληλεγγύη ως νέο τρόπο ζωής και σκέψης. Ο προσανατολισμός τους ποικίλει, αλλά και οι διάφορες απόψεις εντός των ομάδων, από αριστερές αντικαπιταλιστικές έως φιλελεύθερες/αστικές.
- πχ. λένε κάποιοι: ανταλλαγή=παίρνεις ό,τι δουλεύεις (φιλελεύθερη αντίληψη για την αξία εργασίας)
- λένε άλλοι: εθελοντική προσφορά εργασίας
- και άλλοι λένε: Αυτοοργάνωση, Παρακίνηση σε συλλογική δράση, όχι κυρίως προσωπική ηθική ικανοποίηση, έμπρακτη στήριξη αγώνων. Και παράλληλα, να αμφισβητήσουμε τις υπάρχουσες οικονομικές σχέσεις μέσα από την καθημερινή μας πρακτική. Αλληλεγγύη σε συγκεκριμένους αγώνες, όχι γενικά σε καταπιεσμένους.
Άρα, όλες αυτές οι δράσεις-ομάδες, δεν μπορούν να μπουν στο ίδιο τσουβάλι. Πρέπει να εκτιμάμε κάθε φορά ποιόν και τι εκφράζουν. Πολλές φορές για παράδειγμα, οι δράσεις τους συμπλέουν και συγχέονται με "αντίστοιχες" πολιτικές της τοπικής και κεντρικής εξουσίας που χρησιμοποιούν δήθεν μορφές εθελοντικής δράσης και κοινωνικής προσφοράς. Πολλές φορές είναι δυσδιάκριτα τα όρια μεταξύ κινηματικών δράσεων κοινωνικής αλληλεγγύης και εθελοντισμού των Μ.Κ.Ο. ή προσφοράς των χορηγών. Ωστόσο, το ουσιαστικό που πρέπει να δούμε σε αυτά (άρα και ο λόγος για να ασχοληθούμε με αυτά) είναι:
1. Το ότι θέλουν να συσπειρώσουν, εκφράσουν και οργανώσουν, τις αυξανόμενες μερίδες των καταπιεζόμενων που πλήττονται (που περιγράψαμε πιο πάνω).
2. Το ότι θέτουν έμπρακτα προς συζήτηση και πειραματισμό, τα θέματα της αυτοδιαχείρισης, του περιεχομένου της εργασίας, των αμεσοδημοκρατικών διαδικασιών κλπ.
9-1-2012
